OKUPACYJNY SOLIDARNOŚCIOWY STRAJK STUDENTÓW AKADEMII MEDYCZNEJ W GDAŃSKU (7-17 LISTOPADA 1980 ROKU)

ROZMOWY „OSTATNIEJ SZANSY”

Dzień 7 listopada 1980 roku (piątek), Sala Herbowa Urzędu Wojewódzkiego w Gdańsku.
Delegaci pracowników służby zdrowia NSZZ „Solidarność”, na czele z Aliną Pieńkowską, przewodniczącą delegacji pracowników służby zdrowia NSZZ „Solidarności” i doradcą strony związkowej, Lechem Kaczyńskim, przybyli na kolejną turę rozmów z władzami komunistycznymi [reprezentowanymi przez ministra zdrowia Mariana Śliwińskiego]. Przedmiotem negocjacji była o poprawa stanu polskiej służby zdrowia.

„Kierujemy się głęboką troską nie o własne interesy, ale o dobro największe – zdrowie całego społeczeństwa. Jesteśmy bowiem rzecznikami wszystkich obywateli naszego kraju, których narodzinom i śmierci towarzyszymy w codziennej naszej pracy” – powiedziała dr Jadwiga Wasilewska, reprezentująca Związkowców, zwracając się do ministra Śliwińskiego.

Z racji charakteru pracy, pracownicy ochrony zdrowia nie brali powszechnego udziału w strajkach Sierpnia’ 80. Dostrzegali jednocześnie wszelkie wady systemu lecznictwa – zły lub katastrofalny stan polskich szpitali, brak miejsc i łóżek dla pacjentów, niskie pensje lekarzy, pielęgniarek, położnych i pracowników niższego szczebla a co za tym idzie narastający niedobór kadr fachowych. Wskazywano ponadto na braki w sprzęcie medycznym, niedoinwestowanie szpitali, poradni, sanatoriów i wady systemu kształcenia w akademiach medycznych. To wszystko kontrastowało z treścią sprawozdań przygotowywanych na potrzeby władz centralnych i mediów, „lukrujących” rzeczywistość.

POCZĄTEK STRAJKU

Minister zdrowia po telefonicznej konsultacji z premierem, przedstawił ostatnią propozycję niewielkiej podwyżki wynagrodzeń . Po odrzuceniu jej przez Związkowców rozpoczął się strajk okupacyjny w Sali Herbowej Urzędu Wojewódzkiego. Organizatorzy protestu mieli świadomość negatywnego odbioru swojej akcji, stąd też szybko pojawiały się postulaty o zastępstwa w pracy za członków Międzyzakładowych Komitetów Założycielskich i obawy o zaszkodzenie legalizacji NSZZ „Solidarność”. Decyzja Sądu Najwyższego, w tej sprawie zapaść miała w poniedziałek 10 listopada. Dlatego jedynie w Gdańsku, w imieniu całej służby zdrowia, podjęto protest w formie strajku okupacyjnego. Do placówek szpitalnych i medycznych w całym kraju wysłane zostały prośby o nieprzerywanie pracy i poparcie akcji strajkowej poprzez noszenie biało-czerwonych opasek. Tylko jedna osoba w głosowaniu była przeciwna akcji strajkowej w ogóle.

7 listopada 1980 r., piątek
Chwilę po zakończeniu rozmów w dniu dotarła do Gdańska informacja o zatrzymaniu przez pracowników komunikacji miejskiej ruchu w innych miastach, w ramach solidarności ze protestującymi. Informacja o strajku okupacyjnym służby zdrowia była podawana na cały świat za pośrednictwem Radia Wolna Europa. Z uczestnikami strajku rozmawiał wysłannik BBC. Do akcji pracowników personelu medycznego przyłączyli się pracownicy oświaty. Komitety „NSZZ Solidarność” innych branż wysyłali deklaracje poparcia protestu. Jeszcze tego samego dnia przedstawiciele służby zdrowia w NSZZ „Solidarność” wydali oświadczenie, w którym domagali się spełnienia postulatów. Na egzemplarzu, znajdującym się w zbiorach Muzeum zwraca uwagę dopisek odręczny, który głosi: „Okupacyjny, Solidarnościowy Strajk Studentów Akademii Medycznej w Gdańsku Trwa!!! Żądamy lekarstw i szpitali dla Ciebie!!!”

STRAJK STUDENTÓW AMG

We wrześniu 1980 studenci AMG apelowali o solidarność i poparcie dla postulatów MKS-u, wysuwając jednocześnie własne postulaty celem demokratyzacji życia na polskich uczelniach wyższych:
„Domagamy się utworzenia niezależnej samorządowej organizacji studenckiej o charakterze apolitycznym, mogącej stać się autentyczną reprezentacją wszystkich studentów , bez względu na ich poglądy polityczne.”
NSZP swój projekt programu przedstawiła w dokumencie datowanym na 27 września 1980 r. Pierwszy numer biuletynu NSZP opublikowano 3 listopada 1980 r. Przedstawiał on różnice z SZSP [Socjalistycznym Związkiem Studentów Polskich], który „powstał odgórnie w 1973 roku”, i działał „pod ideowo-politycznym kierownictwem Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej”. Z początkiem października (1.10) 1980 r. sytuację na uczelniach zaostrza postawa Socjalistycznego Zrzeszenia Studentów Polskich na Akademii Medycznej w Gdańsku. W wydanym tego dnia komunikacie informuje o powstaniu na AMG Tymczasowego Komitetu Założycielskiego Niezależnego Zrzeszenia Studentów Polskich, proponując utworzenie wspólnego Parlamentu Studentów na potrzeby kontaktów z władzami Uczelni i podmiotami zewnętrznymi. Na 6 listopada 1980 r., na godzinę 17.00 zostało zwołane zebranie, z jednoczesną odezwą informującą że NZSP podejmuje akcję solidarnościową z przedstawicielami służby zdrowia zrzeszonymi w NSZZ „Solidarność”.

7 listopada 1980 r.,piątek
W budynku Starej Anatomii AMG rozpoczął się wiec, z udziałem ok. 300 studentów. Na wieść o rozmowach strony związkowej z władzą, zakończonych bez konkretnych ustaleń o zmianach w służbie zdrowia, proklamowano strajk okupacyjny – pierwszy w studenckim środowisku od marca 1968 roku. Strajk rozpoczął się w budynku w budynku „Starej Anatomii” (CGN) by następnie przenieść się do IBM (CBM). Początkowo w strajku uczestniczyło około 300 osób, podczas przenoszenia się do IBM -1000, a w szczytowym jego momencie 2000 osób. Wieczorem do IBM przybył Lech Wałęsa. W Biuletynie strajkowym odnotowano fragmenty jego wystąpienia: „Skończyła się zabawa władz ze społeczeństwem. Skończyły się żarty. Nie będzie już żadnych ustępstw. Rozpoczyna się trudna walka. Od dnia jutrzejszego wybrane zakłady pracy, w przypadku nie podjęcia rozmów komisji rządowej z przedstawicielami NSZZ »Solidarność« Pracowników Służby Zdrowia, podejmie strajk”. Ze strajkującymi studentami spotkały się władze AMG, Rektor uczelni, prof. Brzozowski stwierdził, że mimo nielegalności akcji strajkowej nikogo nie pociągnie do odpowiedzialności.

8 listopada 1980 r., sobota
Tego dnia zostało wyłonione prezydium komitetu strajkowego, z przewodniczącym Mirosławem Górskim i zastępcami: Piotrem Lassem i Wojciechem Romuk-Wodorackim na czele.
Późną nocą swój występ dla studentów dał Marek Grechuta z zespołem, przebywający akurat w Gdańsku w ramach trasy koncertowej.

9 listopada 1980 r, niedziela
W sali wykładowej Zakładu Anatomii Prawdziwej AMG o godzinie 11.00 odbyła się msza święta. Uczestniczących w strajku studentów odwiedzili [w kolejnych dniach również odbywały się występy] artyści z teatrów zrzeszonych w ramach NSZZ „Solidarność”, w tym artyści teatru „Wybrzeże” i muzycy Opery Bałtyckiej. Tymczasowa Strajkowa Grupa Muzyczna Studentów AMG dała w Sali Herbowej trzygodzinny koncert dla strajkujących związkowców.

10 listopada 1980 r, poniedziałek
W godzinach popołudniowych do strajkujących na AMG i w Urzędzie Wojewódzkim dotarła informacja o zarejestrowaniu NSZZ „Solidarność” na mocy decyzji SN.

12 listopada 1980 r., środa
W Biuletynie Strajku opublikowano informację o udziale studentów NSZP we mszy świętej, odprawionej w Bazylice Mariackiej o godzinie 18.00 i pochodzie pod pomnik Jana III Sobieskiego. Tam zostało wygłoszone przemówienie okolicznościowe przez Piotra Juszkiewicza, studenta AMG: „Dziś przeżywamy dni podobne do tych z końca 1918 roku. Też jesteśmy pełni nadziei na budowanie wspaniałego kraju naszych marzeń. Marzeń, które na naszych oczach stają się rzeczywistością.”

14 listopada 1980 r., piątek
Odbył się „proces” nauk podstawowych [anatomii, biofizyki, biochemii, histologii], dotyczący ich roli w programie studiów medycznych, a także znaczenia dla nauk klinicznych oraz pracy lekarza. W „procesie” uczestniczyli kierownicy zakładów i klinik AMG. Strajkowe kino „Felczer” wyświetlało dzieła kinematografii światowej nieobecne w państwowych kinach.

W dniach od 7 do 17 listopada 1980 roku odbywały się wykłady mi.in. Prof. Mariusza Żydowo dotyczące historii, spotkania z Jackiem Kuroniem, Aleksandrem Hallem, Dariuszem Kobzdejem, Andrzejem Rybickim, Andrzejem Wajdą, Krystyną Zachwatowicz, kpt. ŻW Teresą Remiszewską, Z koncertami poza wspomnianym wcześniej Markiem Grechuta, wystąpili, deklamując wiersze, aktorzy Teatru Wybrzeże: Halina Winiarska, Jerzy Kiszkis, Stanisław Michalski, H. Słojewska, J. Twardowski, oraz Adam Hanuszkiewicz, Jerzy Stuhr, Andrzej Zaorski, Stanisław Niwiński czy Dorota Stalińska, która swoim mini-recitalem wzbudziła powszechny aplauz zgromadzonych w IBMie studentów. Odbywały się również, dyskusje dotyczące medycyny.

POROZUMIENIE

14 listopada 1980 roku (piątek)
Alina Pienkowska poinformowała strajkujących w Urzędzie Wojewódzkim, że od następnego dnia (15 listopada, sobota) rozpoczną się rozmowy z przedstawicielami strony rządowej, celem osiągnięcia porozumienia. Do Gdańska przybył wiceminister Andrzej Jedynak, pełnomocnik rządu ds. realizacji Porozumienia Gdańskiego. Podczas spotkania w Urzędzie wojewódzkim omawiane były kwestie podwyżek, inwestycji w służbę zdrowia i dostępu do leków.

16 listopada 1980 r., niedziela Po godzinie 15.00 wznowione zostały dwustronne negocjacje. Po trzech godzinach członek strony rządowej, wiceminister pracy, płacy i polityki społecznej Jan Obodowski zadeklarował: „Porozumienie wygrane jest przez was [stronę strajkową – red.]”

Do punktu 16 Porozumienia Sierpniowego został dodany załącznik, który w 30 punktach informował m.in. o powstaniu karty praw pracownika służby zdrowia, wzroście dodatków za pracę w warunkach szczególnych i poprawie socjalnego bytu pracowników ochrony zdrowia. Ze strony związkowej negocjowali z rządem m.in. Alina Pienkowska, Bogdan Lis czy Lech Kaczyński.

17 listopada 1980 r., poniedziałek
Komitet Organizacyjny Solidarnościowego Strajku Okupacyjnego AMG wydał komunikat specjalny, w którym pisano:
„I znów popłyną z głośników radiowych, ekranów telewizyjnych, czasopism całego kraju słowa: NIE MA TU ZWYCIĘZCÓW – ZWYCIĘŻYLISMY WSZYSCY. Ale zwycięzcy są, i dumni być możemy, że niezależny, demokratyczny ruch młodzieży akademickiej naszego środowiska przyczynił się do tego osiągnięcia.”

Maciej Badowicz Muzeum GUMed